Wat een commotie rondom Yuri van Gelder. Je zou haast denken dat dit een welkome afleiding is voor het feit dat de resultaten van TeamNL in Rio (nog) niet zijn wat de meesten hadden voorspeld.
Kort geding
Inmiddels heeft het kort geding plaatsgevonden dat Yuri had aangespannen tegen NOC*NSF.
Cor Hellingman, de advocaat van Yuri van Gelder, betoogde dat NOC*NSF verweten kon worden dat geen sprake was geweest van ‘due process’: Van Gelder was misschien wel gehoord, maar had de mogelijkheid moeten krijgen zich te laten adviseren. Bovendien was hem niet de mogelijkheid gewezen op beroep. Nee, hij was direct op het vliegtuig gezet naar Nederland, NOC*NSF had hem uitgeschreven voor verdere deelname. En daarmee was de zaak door toedoen van NOC*NSF vrijwel onomkeerbaar geworden.
De ‘vergrijpen’, aldus Hellingman, waren slechts een optelsom en konden niet de sanctie van wegsturen rechtvaardigen. Van Gelder hoefde niet te vermoeden dat zijn handelen zou leiden tot wegsturen.
Harro Knijff, de advocaat van NOC*NSF stelde dat de feiten anders waren dan Van Gelder schetste. Hij zou op zondag, nadat hij om 3 uur wakker was geworden en de training had gemist, zijn ploeggenoten hebben verteld dat hij in een nachtclub was geweest en desperado’s had gedronken. Van Gelder zelf betwistte dat. Ook ten aanzien van de training vertelde hij dat die niet van te voren was afgesproken en dat hij ’s nachts het Whatsapp bericht daarover niet had gelezen.
De rechter vroeg onder andere of de “do’s en don’ts” voor de deelnemers wel duidelijk waren. Daar kwam niet echt een duidelijk antwoord op. Knijff gaf met zoveel woorden aan dat er “specifieke afspraken” waren, maar hoe die precies luiden bleef vaag. Hellingman stelde dat je niet kan stellen dat je als topsporter “op je klompen” moet aanvoelen wat je wel en niet kan doen.
De uitspraak
De rechter heeft echter de vorderingen van Van Gelder afgewezen. Op het moment van het afsluiten van deze tekst was nog geen motivatie bekend, maar wellicht heeft de open norm waaraan Van Gelder zich moest houden de doorslag gegeven.
Hoe kon het zover komen?
In het persbericht van dinsdag 9 augustus liet NOC*NSF weten dat de leiding van TeamNL op voorspraak van de teamleiding van de KNGU turnploeg besloten heeft Yuri van Gelder per direct naar huis te sturen. “Van Gelder heeft de normen en waarden die gelden binnen TeamNL en de KNGU turnploeg op grove wijze overschreden”, aldus het bericht, en: “Hij zal door deze maatregel niet kunnen deelnemen aan de individuele toestelfinale.”
Het internet ontplofte. Hier moest meer aan de hand zijn. We weten dat Van Gelder ‘een verleden’ heeft, maar we weten ook dat hij met niets anders bezig was dan Rio 2016.
Wat stond nog meer in het persbericht: “Van Gelder is in de nacht van zaterdag op zondag, nadat hij zich had geplaatst voor de finale op het onderdeel ringen, weggegaan uit het Olympisch Dorp en tegen de afspraak in pas in de vroege ochtenduren teruggekeerd. De turner heeft toegegeven dat hij tijdens zijn verblijf buiten het dorp alcohol heeft geconsumeerd. De teamleiding van de KNGU heeft de leiding van TeamNL geïnformeerd over het gedrag van Van Gelder. In overleg met de KNGU is besloten Van Gelder terug te trekken uit het Olympisch turntoernooi.”
Chef de Mission Maurits Hendriks verklaarde dat het een zeer moeilijke beslissing was, maar dat het gedrag van Yuri ontoelaatbaar was. Hij heeft een voorbeeldrol, aldus Maurits Hendriks:
“Het is een zeer moeilijke beslissing geweest voor ons om te nemen. Ik vind het vreselijk voor Yuri, maar dit gedrag is ontoelaatbaar. Dat hoort niet bij deelname aan de Olympische Spelen of welk sport evenement dan ook. Sportief is dit een aderlating maar bij een dergelijke overtreding van de geldende waarden binnen TeamNL hebben we geen andere keuze. We staan voor samen excelleren met respect voor alle afspraken en regels. Onze sporters hebben een voorbeeldrol en daar past dit gedrag absoluut niet bij. We hebben Yuri erop aangesproken en hij heeft toegegeven dat hij die ochtend pas is teruggekeerd in het dorp. Yuri heeft ons geen andere keuze gelaten.”
Hans Gootjes, technisch directeur van de KNGU, vertelde “enorm teleurgesteld” te zijn in het gedrag van Van Gelder. Hij stelde: “De afspraken in het algemeen en de verwachting ten aanzien van sporters die nog in competitie zijn in het bijzonder, zijn glashelder. Vooral als het gaat over het respecteren van onze kernwaarden. Die zijn door Yuri helaas overschreden. Ook met het oog op het handhaven van een optimaal prestatieklimaat hebben we deze maatregel in overleg met TeamNL getroffen.”
Wat heeft Yuri gedaan?
Maar wat heeft Yuri nou eigenlijk gedaan? Hij had op vrijdag, nog voor de kwalificatie, zonder toestemming het Olympisch dorp verlaten en was naar het vliegveld gegaan om zijn Braziliaanse vriendin op te halen. Mocht hij het dorp verlaten? De veelbesproken overeenkomst die alle deelnemers van TeamNL met NOC*NSF moesten sluiten bepaalt dat de topsporter tot het moment van de terugreis naar Nederland in het Olympisch dorp verblijft, tenzij anders is overeengekomen met de Chef de Mission. Betekent dit dat de sporter zonder toestemming van Maurits Hendriks ook niet ‘even’ uit het dorp mag? Dat lijkt me niet. De bedoeling van de bepaling lijkt eerder te zijn dat de sporter in het dorp moet wonen. Is het nodig je trainer te laten weten waar je bent? Dat gaat erg ver, maar de trainer kan dergelijke afspraken met de sporter maken – en dan moet de sporter zich aan die afspraken houden.
In dit verband is de Awareness App interessant die NOC*NSF heeft laten ontwikkelen. In het contract wordt de topsporter verzocht deze App met gps zoveel als wenselijk, doch in ieder geval als hij/zij buiten het Olympisch dorp is, aan te zetten. Big brother is watching you. De reden hiervan wordt uit het contract niet duidelijk. Is het voor de veiligheid? Prima idee. Is het om te controleren waar de sporter uithangt? Dat klinkt haast ‘Oost-Duits’. In ieder geval had Yuri deze App niet aanstaan.
Op zaterdag, nadat Van Gelder zich had geplaatst bij de laatste 8 voor de finale, was hij nog samen met Epke Zonderland bij Studio Rio. Daarna is hij met een auto teruggebracht naar het Olympisch dorp, maar daar vandaan is hij zelf naar het Holland Heineken House gegaan. Op weg daar naar toe bracht hij Bram van Bokhoven, zijn trainer op de hoogte. Deze waarschuwde Van Gelder nog om het rustig aan te doen en hij vroeg Yuri voor twaalf uur terug te zijn. In het Holland Heineken House dronk Van Gelder volgens zijn zeggen 5 biertjes – in een tijdsbestek van 21.00 tot sluitingstijd, 01.00 uur. Daarna ging Yuri niet naar het dorp terug, maar met zijn Braziliaanse vriendin, de reeds uitgeschakelde teamgenoot Jeffrey Wammes en nog wat andere vrienden naar het appartement van vrienden. Van Gelder verklaarde niet in een nachtclub te zijn geweest, althans niet verder dan de kassa om daar op zijn vrienden te wachten.
Vast staat wel dat Yuri iets na 05.00 uur in de ochtend weer in het Olympisch dorp terug was. De volgende morgen kwam hij niet op de training; hij kwam rond 3 uur zijn bed uit.
In het interview met De Telegraaf vertelde Van Bokhoven dat hij helemaal klaar was met Van Gelder. Yuri was twee keer ongeoorloofd weggegaan uit het dorp, had alcohol gedronken tegen de afspraken in, was pas om 6 uur ’s morgens teruggekeerd en had een training gemist. Van Bokhoven besprak het met de technisch directeur van de turnbond en drong vervolgens bij Hendriks aan op disciplinaire maatregelen. Die nam Hendriks: hij stuurde Van Gelder naar huis. Volgens berichten in de pers vond Yuri dat een zware sanctie, maar hij zou er toen niet tegen hebben geprotesteerd.
Wat mocht Yuri wel of niet doen?
De overeenkomst die Yuri met als alle andere deelnemers in Rio heeft ondertekend is interessant.
Artikel 6 gaat over “Diverse inspanningen, gedragingen en verplichtingen”. De topsporter moet zich zoveel mogelijk inspannen om maximale sportieve prestaties te leveren. Verder bepaalt het artikel: “De topsporter gedraagt zich op een zodanige wijze als van een goed lid van TeamNL (Rio 2016) verwacht mag worden, zowel tijdens de sportbeoefening als daarbuiten en neemt daarbij onder meer maar niet uitsluitend het gestelde in de IOC Code of Ethics in acht. Ook moet de topsporter de door NOC*NSF tijdig gegeven redelijke aanwijzingen en instructies opvolgen.”
Met die maximale inspanning van Van Gelder zat het wel goed, alhoewel je je kunt afvragen of ‘stappen’ daarbij helpt. Maar evenzeer kun je stellen dat dit bij Van Gelder helpt om zijn ‘hoofd vrij te maken’. Moeilijker is de eis dat de sporter zich zodanig moet gedragen als van een goed lid van TeamNL mag worden verwacht. Dat is een zogenoemde open norm. Het gaat dan om wat redelijk en billijk is.
Er is kritiek gekomen op deze bepaling, maar een dergelijke verplichting wordt in de meeste contracten met sporters opgenomen. Sporters hebben daar geen problemen mee. Niet-sporters wel. Bij overtreding van zo’n bepaling kan de sporter erop worden aangesproken. Zonder zo’n bepaling kan de sporter nooit wat worden verweten. Meestal echter geldt naast een dergelijk contract ook nog een reglement, waarin de bepalingen van het contract nader worden uitgewerkt. Zo’n reglement is een uitgelezen mogelijkheid om de regels waaraan de sporter zich moet houden specifiek op te sommen. Het is de vraag of in deze affaire zo’n reglement bestond. Ik heb er niets over gelezen.
Bij gebreke van duidelijkheid over wat wel of niet mag, moet het voordeel van de twijfel bij de sporter liggen. Bram van Bokhoven vertelde in De Telegraaf dat hij geen andere keus had dan om NOC*NSF te verzoeken Van Gelder weg te sturen. Een andere keus was er uiteraard wel; was het Yuri duidelijk wat hij wel of niet mocht? Zo neen, dan past een goed gesprek in plaats van een sanctie.
Misschien is Bram van Bokhoven wel tekort geschoten. Hij begeleidt Yuri al jarenlang en kent hem dus beter dan wie dan ook. Waar is de begeleiding gebleven? Als je weet wat voor vlees je in de kuip hebt, neem hem dan onder je hoede. We geven veel geld uit aan de sport, inclusief de begeleiding. Die was er even niet.
De sancties
Artikel 20 van het contract bepaalt dat NOC*NSF bij niet-naleving door de topsporter van de in de overeenkomst opgenomen verplichtingen, een of meer van de volgende maatregelen kan nemen:
a) uitsluiting van deelname aan de Olympische Spelen;
b) verlies van (het recht op) de medaillebonus;
c) uitsluitend in geval van schending van die artikelen dan wel regels met betrekking tot associatie met Olympische symbolen en terminologie, marketing, media en publiciteit: het opleggen van een boete met een maximum van € 25.000,- per overtreding. De hoogte van de opgelegde boete is afhankelijk van de ernst van de schending en de draagkracht van de Topsporter.
Van belang is dat het artikel ook bepaalt dat de topsporter moet worden gehoord, vóórdat NOC*NSF een besluit neemt over het al dan niet naleven van de in de overeenkomst opgenomen verplichtingen en het opleggen van een maatregel.
Indien de Topsporter zijn/haar verplichtingen uit deze overeenkomst niet, niet volledig of niet tijdig nakomt, is NOC*NSF tevens gerechtigd deze overeenkomst met onmiddellijke ingang tussentijds te beëindigen.
De rechter heeft NOC*NSF gelijk gegeven. Yuri is dus tekort geschoten in zijn verplichtingen. Echter, niet alleen Yuri is slachtoffer. Ook NOC*NSF heeft een deuk in haar reputatie opgelopen.
Ten slotte: de overeenkomst
Er is in de pers en social media veel kritiek gekomen op de overeenkomst die Van Gelder met NOC*NSF heeft gesloten. Terecht echter heeft Harro Knijff toegelicht dat die overeenkomst niet zomaar het resultaat is van onderhandelingen tussen Van Gelder en NOC*NSF. De overeenkomst is het resultaat van langdurig overleg tussen NOC*NSF, sportbonden en vertegenwoordigers van de sporters, juist omdat die overeenkomst met zoveel sporters moet worden afgesloten.
Wat leek te ontbreken was de invulling van nadere regels. “Op je klompen aanvoelen” wat de bedoeling is, verschilt van sporter tot sporter. Het is de verantwoordelijkheid van de sportbonden en coaches om duidelijkheid te geven over wat wel en niet kan.
