Het is niet meer weg te denken in de samenleving waarin we nu leven: vloggen. Een vlog is een filmpje waarin iemand iets van zijn of haar leven laat zien. Vlogs zijn mateloos populair.
Ook in Nederland hebben we populaire vloggers zoals Monica Geuze, Enzo Knol en Mascha van Beautygloss. Zij vloggen dagelijks, hebben hun bekendheid te danken aan het vloggen en verdienen daar hun geld mee.
Tijdens deze vlogs worden gevraagd en ongevraagd, bewust en onbewust, derde personen gefilmd, die vervolgens deel uitmaken (hoe klein dit deel ook moge zijn) van de vlog, die honderdduizenden keren wordt bekeken. Steeds vaker vragen mensen zich af of dit wel zomaar mag en of hier geen toestemming van de betreffende derden voor nodig is.
Uitgangspunt: filmen in openbare ruimte is toegestaan
Iedereen die zich in een openbare ruimte of op de openbare weg (een ruimte of weg die voor iedereen toegankelijk is) bevindt, mag in principe gefilmd worden. Het maakt daarbij geen verschil of iemand in beeld komt bij een vlog of gefilmd wordt met een verborgen camera in een tv-programma. Het is anders als het gaat om een vaste aangebrachte camera (bijvoorbeeld in verband met toezicht); dan moet wel duidelijk worden aangegeven dat er een camera aanwezig is.
Uitzondering: redelijk belang
De uitzondering bevestigt de regel; als een persoon veel nadeel ondervindt of gaat vinden van een vlog (of uitzending), dan kan diegene, de “geportretteerde”, bezwaar maken tegen de publicatie van de vlog. Hiervoor is wel vereist dat deze persoon een redelijk belang heeft en dat dat redelijke belang zich tegen de openbaarmaking verzet. Uit de rechtspraak is op te maken dat onderscheid kan worden gemaakt in twee soorten redelijke belangen, (1) het privacy belang en (2) het commercieel belang.
(1) Privacy belang
In beginsel heeft de geportretteerde een redelijk belang tegen publicatie als hij daardoor in zijn privésfeer wordt geraakt. Of hiervan sprake is, hangt af van de omstandigheden van het geval en de context waarin die persoon in de vlog te zien is. Bij een vlog waar een persoon intiem te zien is, zal al snel worden geoordeeld dat sprake is van een privacy belang. Hetzelfde geldt voor een vlog waarin een persoon in een lasterlijke context wordt geportretteerd.
(2) Commercieel belang
Als de beelden van de geportretteerde ongevraagd en onbetaald worden gebruikt in een vlog waarmee geld wordt verdiend, dan is er commercieel belang en mag de geportretteerde publicatie tegengaan. Daarbij geldt wel dat het commercieel belang wegvalt, zodra een redelijke vergoeding wordt geboden voor de publicatie. Als de geportretteerde de redelijke vergoeding weigert kan hij de publicatie dus niet meer op grond van een commercieel belang tegenhouden.
Belangenafweging
De vlogger in kwestie kan zich op het standpunt stellen dat de vrijheid van meningsuiting prevaleert ten opzichte van het redelijk belang van de geportretteerde. De vrijheid van meningsuiting mag immers alleen worden beperkt als daar een bij de wet voorziene en noodzakelijke grond voor is. Voor het antwoord op de vraag welk recht in het concrete geval zwaarder weegt, moeten de wederzijdse belangen worden afgewogen. Deze belangen zijn in beginsel gelijkwaardig. Aan de hand van de omstandigheden van het geval, zal de rechter een belangenafweging moeten maken en bepalen aan welk belang de doorslag moet worden gegeven.
Dit biedt dus weinig houvast om in een concreet geval op voorhand te kunnen concluderen of de geportretteerde een zwaarwegend belang heeft, dat zwaarder weegt dan de vrijheid van meningsuiting van de vlogger. Er zijn inmiddels verschillende rechtszaken bekend waarbij de geportretteerde succesvol publicatie tegenging. Een voorbeeld hiervan is een zaak van een rechtenstudente tegen GeenStijl. GeenStijl had de studente gefilmd en geïnterviewd terwijl zij dronken op straat liep. De studente ontving vele negatieve reacties naar aanleiding van de video en kampte daardoor met psychische problemen. Het redelijk belang van de studente werd door de rechter bewezen geacht; het filmpje moest verwijderd worden en er moest een schadevergoeding worden betaald.
Tot slot
Nu (de bekende) vloggers geld verdienen aan hun vlogs, is er bijna altijd sprake van een commercieel belang. Dit brengt mee dat personen die geportretteerd worden in de vlogs, publicatie kunnen tegengaan. Het moet wel steeds gaan om de situatie waarin de geportretteerde duidelijk herkenbaar in de vlog is opgenomen. Een persoon die bijvoorbeeld als voorbijganger op de achtergrond zichtbaar is of geblurred (onzichtbaar) is gemaakt, heeft geen redelijk belang.
Voor meer informatie of concreet advies kunt u contact opnemen met onze specialisten van de Praktijkgroep Intellectueel Eigendomsrecht.
