In de jaren tachtig had iedereen er wel een: een Rubik’s Kubus, uitgevonden door de Hongaar Ernö Rubik. Een speelgoedhandelaar wilde meeliften op het al ruim veertig jaar durende succes van de kubus en bracht 3d-puzzels in de vorm van gekleurde kubussen op de markt.
Architectuurdocent Rubik gebruikte de kubus in 1974 voor het eerst tijdens zijn lessen om zijn studenten een beter ruimtelijk inzicht te verschaffen. Pas toen een Duitse spellenmaker begin jaren 80 met Rubiks kubus aan de slag ging, werd het object een enorme rage. Met 350 miljoen verkochte exemplaren werd de kubus de best verkochte puzzel aller tijden. Er werden wereldkampioenschappen ‘speedcubing’ gehouden er waren zelfs fanatici die tobden met een kubusduim, de puzzelvariant van de muisarm. Ter gelegenheid van zijn veertigste verjaardag werd de kubus in 2014 geëerd met een Google Doodle.
Surfend op de succesgolven van Rubik’s kubus brengt speelgoedhandelaar Beckx verschillende 3d-puzzels op de markt, waaronder de Sudoku Cube en zelfs de Kama Sutra Cube. Alle puzzels vertonen een sterke gelijkenis met de Hongaarse inspiratiebron. Uitvinder Rubik meent dat met de 3d-puzzels inbreuk wordt gemaakt op zijn auteursrecht en hij stapte dan ook al jaren geleden naar de rechter. De voorzieningenrechter oordeelde in 2011 dat op de meest basale uitvoering van de Rubiks kubus (zonder kleuren) geen auteursrecht rust, omdat de vormgeving daarvan technisch en functioneel is bepaald en de kubusvorm niet oorspronkelijk is.
Rubik stelde hoger beroep in tegen het vonnis waarbij de vorderingen en de grondslag daarvan werden aangevuld. Rubik deed een beroep op auteursrechtelijke bescherming van de vormgeving van de kubus inclusief kleurvlakken. In 2012 oordeelde het hof Arnhem dat hem inderdaad auteursrechtelijke bescherming toekomt, maar uitsluitend ten aanzien van de combinatie van de zes gekleurde vakken van de kubus, op iedere zijde verdeeld over negen deelvlakken. Met de puzzel-cubes maakten Beckx c.s. daarop inderdaad inbreuk.
Eind januari van dit jaar stonden de partijen weer voor de rechter, omdat Beckx, ondanks de uitspraak in 2012, meent dat Rubik in Nederland geen auteursrechtelijke bescherming op de kubus toekomt. Beckx wilde een einde aan die bescherming en eiste bovendien een vergoeding voor ‘geleden schade door het onrechtmatige handelen van Rubik’.
Uitgangspunt bij de beoordeling van de vraag of aan Rubiks kubus auteursrechtelijke bescherming toekomt is de uiterlijk waarneembare vorm daarvan, het product zoals dat door Rubik is gemaakt, in de markt is gezet en aan de rechtbank is voorgelegd. Kijkend naar dat object moet worden beoordeeld in hoeverre de Rubiks kubus een eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt en daarom een eigen intellectuele schepping van de maker betreft. In dat verband speelt de vraag in hoeverre de door Rubik gekozen vormgevingselementen technisch en/of functioneel zijn bepaald.
Kort en goed: na lang puzzelen, besloot de rechter dat Rubik geen auteursrechtelijke bescherming toekomt op de kubus, (de technisch/functionele component), maar wel op de keuzes die creatief bepaald zijn: de kleurkeuze en de vormgeving daarvan, in combinatie met de zwarte randjes om de kleurvlakjes. De speelgoedhandelaar heeft de beschermde elementen gebruikt in twee van haar producten. Dit betekent dat deze producten niet meer mogen worden verkocht.
Meer weten over auteursrechtelijke bescherming? Neem contact met ons op!
