Wanneer is iemand aansprakelijk voor de schade die hij een ander heeft aangedaan? Als de ‘dader’ onrechtmatig handelt en de daardoor veroorzaakte schade aan hem kan worden toegerekend, dan is hij verplicht de schade te vergoeden. In sport en spel situaties wordt een onrechtmatige daad minder snel aangenomen. Waar ligt de grens? Wanneer is sprake van eigen schuld van het slachtoffer? En wanneer moet een deelnemer tegen zichzelf worden beschermd?
Het is vaste rechtspraak dat sport en spel bijzondere situaties zijn waarin een onrechtmatige daad minder snel wordt aangenomen. Gedragingen die buiten een spelsituatie onvoorzichtig en onrechtmatig zijn, zijn binnen een spelsituatie niet meteen onrechtmatig. Deelname aan een sport brengt nu eenmaal bepaalde risico’s met zich mee.Als je buurman jou zomaar een klap op je kop geeft handelt hij onrechtmatig en kun je hem aanspreken voor de schade. Als je tijdens een bokswedstrijd wordt neergeslagen is het eerder: eigen schuld, dikke bult.
Er wordt in sport en spelsituaties, bij de vraag of sprake is van een onrechtmatige daad, een onderscheid gemaakt tussen deelnemers, toeschouwers, organisatoren, de exploitanten van accommodaties en toevallige passanten. En hoe zit het met de eigen schuld van het slachtoffer?
Deelnemers
Tussen de deelnemers van een wedstrijd geldt een verhoogde aansprakelijkheidsdrempel; de ‘dader’ is niet snel aansprakelijk. Aan het beoefenen van de sport zijn bepaalde risico’s verbonden en die moet je tot op zekere hoogte accepteren. Iedere sport heeft spelregels. Een overtreding van die regels op zich is niet meteen onrechtmatig, maar als een overtreding is begaan, dan speelt dat wel mee bij het bepalen van de onrechtmatigheid.
Als een voetballer zijn tegenstander zodanig blesseert dat die naar het ziekenhuis moet, dan is er niet automatisch sprake van een onrechtmatige daad, ook al krijgt de voetballer een rode kaart. Was sprake van een sliding “binnen de regels van het spel” terwijl het slachtoffer de bal nog wel in zijn bezit had, dan zou er eerder sprake zijn van een ongelukkige samenloop van omstandigheden. Er kan dus sprake zijn van een overtreding van de regels zonder onrechtmatig is gehandeld. Als de overtreding onnodig hard is, dan kan wel sprake zijn van een onrechtmatige daad en moet de overtreder eventuele schade vergoeden.
De vraag is of de eventuele eigen schuld van het slachtoffer een rol speelt. Als de tegenstander zelf de hele wedstrijd veel onnodige overtredingen maakte, dan kan sprake zijn van uitlokking.
Toeschouwers
Toeschouwers nemen niet deel aan een wedstrijd, maar wonen deze wel ‘bewust’ bij. Zij bevinden zich vrijwillig in de ‘gevarenzone’ en daarom geldt voor hen ook een verhoogde aansprakelijkheidsdrempel. De honkballer wiens bal door een foutslag in het publiek terecht komt is niet aansprakelijk. Zijn foutslag is niet zodanig onzorgvuldig dat deze slag niet meer kan beschouwd als “onderdeel van zijn normale prestatiegerichte sportbeoefening”. Maar als een hockeyer niet richting het doel maar midden op het veld een bal bewust hoog het publiek in slaat en een toeschouwer raakt, dan is hij aansprakelijk.
Wat als de toeschouwer zelf niet oplet, met zijn rug naar het veld staat en meer aandacht heeft voor andere dingen? Dan komt de eigen schuld om de hoek kijken. Als de golfclub van een golfer bij het afslaan uit zijn handen schiet en een toeschouwer raakt, zou de golfer aansprakelijk kunnen worden gehouden, maar als die toeschouwer met zijn rug naar de golfer stond, is de eigen schuld van die toeschouwer een verweer tegen de aansprakelijkstelling.
Organisator
Als de deelnemer niet aansprakelijk is omdat het ging om een normale prestatiegerichte daad, dan kan de organisator van de wedstrijd nog wel aansprakelijk zijn. De organisator van een crossfiets wedstrijd is primair verantwoordelijk voor de veiligheid van de toeschouwers en moet voldoende veiligheidsmaatregelen treffen.
De fietsers weten dat deelnemen niet zonder risico is. Vliegen zij uit de bocht, dan komt dat voor hun eigen rekening en risico, maar als de organisator een gevaarlijk parcours heeft uitgezet, dan is hij aansprakelijk. De organisator kan stellen dat de deelnemer beter had moeten uitkijken, maar dat kan eerder worden verwacht van professionals dan van amateurs. Van eigen schuld zal eerder sprake zijn bij professionals dan bij amateurs.
Exploitanten van accommodaties en sportverenigingen
De vereniging waar de sportwedstrijd plaatsvindt moet uiteraard de nodige maatregelen treffen om spelers en toeschouwers te beschermen. Als ondanks de juiste opvolging van alle veiligheidsrichtlijnen van de sportbond een deelnemer of een toeschouwer toch schade leidt, dan is er snel een ongelukkige samenloop van omstandigheden.
Maar ook hier kan sprake zijn van eigen schuld. Als de regels bepalen dat een hockeyspeler een bitje moet dragen, dan moet de vereniging daar op toezien. Doet de vereniging dat niet, dan is de vereniging mede aansprakelijk. Als de vereniging er niet voor zorgt dat de toeschouwers achter de hekken blijven, dan is de vereniging ook in dit geval mede aansprakelijk.
Passanten
Als het slachtoffer geen toeschouwer is, maar een toevallige passant, dan gelden de algemene zorgvuldigheidsmaatstaven. Er zal in vrijwel geen geval sprake zijn van eigen schuld.
‘Medische’ eigen schuld
Er kunnen zich ook omstandigheden voordoen dat een deelnemer tegen zichzelf moet worden beschermd. Als voorbeeld is hiervoor als genoemd dat een vereniging er op moet toezien dat een speler voldoende beschermd aan een wedstrijd deelneemt. Zo zijn in de hockeysport enige jaren geleden scheenbeschermers verplicht gesteld en dit jaar moeten alle spelers verplicht een bitje dragen. Als een speler geblesseerd raakt doordat hij niet beschermd was en als de vereniging onvoldoende toezicht heeft gehouden, dan is de vereniging al snel mede aansprakelijk voor de (medische) kosten.
Wat is de situatie als een speler aan een wedstrijd wil deelnemen terwijl dat medisch misschien onverantwoord is? Het komt voor dat een speler nog niet helemaal hersteld is van een blessure maar toch al wil deelnemen. In dat geval helpt het de coach (en daarmee de vereniging) niet als die zegt dat deelname dan op eigen risico plaatsvindt. Het beste is om een arts een oordeel te vragen. Als die adviseert om de speler niet op te stellen, dan moet dat advies worden opgevolgd, ook al wil de speler anders. Is er geen arts, dan moet de coach of de trainer de fitheid beoordelen; de vereniging moet ervoor zorgen dat de coach of trainer daartoe bekwaam genoeg is. In alle gevallen geldt dat een met de speler gemaakte dat de vereniging niet aansprakelijk is voor de gevolgen, de aansprakelijkheid van de vereniging niet uitsluit. De speler moet in dat geval tegen zichzelf worden beschermd.
